Şaşılık

Şaşılık, her iki gözün birbirine olan paralelliğinin bozulması olarak adlandırılır. Şaşılıkta, bir göz düz bakarken, diğer göz içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru kayabilir. Şaşılık daha çok çocukları etkiler ancak yetişkinlerde de görülebilir.

Belirtiler

• Gözlerde paralelliğin kaybolması
• Tek gözü sürekli kapama eğilimi ve güneşte göz kırpma
• Göz ve baş ağrısı
• Çift görme
• Bulanık görme
• Üç boyutlu görmenin bozulması ve derinlik hissinin kaybı
• Baş ya da yüzün bir yana dönük olması

Bebeklik ve çocukluk döneminde görülen kaymaların bir kısmı yalancı kaymalardır. Yalancı kayma, göz bebeklerinin birbirine çok yakın olması, göz kapaklarının ve burun kökünün genişliği ile ortaya çıkan yanıltıcı bir görünümdür. Bu durumun şaşılıktan ayırt edilebilmesi için göz muayenesi şarttır.

Sürekli olarak aynı gözün kayması, görmenin o gözde daha az olduğunun belirtisidir. Bu nedenle tek gözünde kayma olan bebek ve çocuklara zaman kaybetmeden göz muayenesi yapılmalıdır.

Şaşılık Türleri

Şaşılık kayan gözün konumuna göre yatay ya da dikey olarak sınıflandırılabilir.

• Ezotropya: Kaymanın içe doğru olması
• Ekzotropya: Kaymanın dışa doğru olması
• Hipertropya: Kaymanın yukarı doğru olması
• Hipotropya: Kaymanın aşağı doğru olması

Şaşılığın sadece estetik bir kusur olarak görülmesi, bebek ve çocuklarda kendiliğinden düzelmesinin beklenmesi doğru değildir. Yaşamın ilk yılında ve daha sonraki yıllarda, belli  periodlarda göz muayenesi yapılmalıdır. Amaç, estetik kusurun düzeltilmesinden çok, her iki gözde fonksiyonel görmenin sağlanmasıdır. Yaşamın ilk altı ayında oluşan içe kaymalarda tedavi genellikle cerrahidir. Eğer şaşılık kırma kusuru yani gözlük ihtiyacına bağlı ise, uygun gözlüğün kullanılması ve kayan gözde tembelliğin önlenmesi için daha iyi gören ya da kaymayan göze belirli sürelerde kapama uygulanması gerekebilir. Yetişkinlerde felç haline bağlı bir şaşılık mevcutsa, altta yatan hipertansiyon, diyabet, ateroskleroz, anevrizma gibi durumların tanısı için iç hastalıkları ve nöroloji muayenesi yapılmalıdır.

Nedenleri

Şaşılık genellikle tek bir nedene bağlı olarak oluşmaz.

• Problemli bir hamilelik dönemi
• Doğum sırasında oluşan sorunlar
• Genetik yatkınlık.Ailede gözünde kayma olan varsa  çocukta şaşılık görülme olasılığı yükselir.
• Çocukluk döneminde geçirilen hastalıklar.Travma, ameliyat. Şaşılığa yatkınlığı olan bir çocukta  gözdeki kayma, geçirilen ateşli bir hastalık veya düşme, ameliyat, kaza gibi travmalarla tetiklenebilir.
• Yüksek kırma kusurları ve anizometropi.
• Kranial sinir felçleri.Daha çok yetişkinlerde görülen göz kaslarının hareket etmesini sağlayan sinirlerde felç. Göz kaslarının hareketini yöneten merkez beyindedir. Geçirilen kazalar, kafa travması, ateşli hastalıklar, ileri yaşta hipertansiyon ve şeker hastalığı gibi durumlarda göz kaslarının sinirlerinde felç oluşturabilir.

Teşhis

Erken tanı göz temelliği tedavisinde en önemli aşamadır. Bu yüzden tüm çocukların 6 ay-1 yaş arası, 3 yaş ve okul öncesi 6 yaşta göz muayenesinden geçmesi gerekmektdir.

Özellikle ilk 3-5 yaş araı tedavi başarısı yüksek olmakla birlikte hiç tedavi olmamış hastalarda 17 yaşa kadar tedaviye yanıt alınabilmektedir.

Toplumun %2-4' ünü ilgilendiren göz tembelliği (ampliyopi) görme yollarında muayene ve görüntüleme yöntemleri ile tesbit edilen herhangi bir organik bozukluk olmadığı halde iki göz görme seviyesi arasında %20' den fazla fark olması ya da iki göz görme seviyesinin düşük olmasıdır. Yani hastanın bulanık görmesidir.

Göz tembelliği en sık nedenleri iki göz arasında numara farklılığı ve yüksek kırma kusurları olup aile ve çocuk tarafından fark edilemediği için genellikle geç tanı almaktadır. Bu durum tedavinin geçikmesine neden olup tedaviye yanıtı zorlaştırmaktadır. Erken dönemde ve zamanında tedavi kabul edilmediğinde yetişkin yaşta kalıcı olarak devam etmektedir.

Tedavisi

Şaşılığın tedavisi çoğu zaman belli bir süreci gerektirir. Bu süreçte, çocuk hastalarda aile-göz doktoru işbirliği önemlidir. Tedavi şekli altta yatan nedene, yaşına, göz tembelliğinin olup olmamasına, kaymanın tipine göre planlanır. Şaşılıkt gözlük camları, kontakt lensler, prizmalar, göz egzersizleri, kapama tedavisi, şaşılık ameliyatları uygulanan tedavi yöntemleridir.

Tedavi altta yatan nedenlere göre yapılmalıdır. Eğer sebep göz bebeği düşüklüğü, katarakt ve bazı şaşılık türleri ise cerrahi tedavi ile öncellikle bunlar düzeltilmeli sonrasında kapama tedavisi başlanmalıdır.

Gözlük ihtiyacı neden ise hemen gözlük başlanılmalı ardından göz kapama tedavisi yapılmalıdır. Kapama tedavisi iyi gören gözün kapatılarak tembel olan gözün görme için kullanılmaya zorlanmasıdır. Tembel göz ilk resim yapma, kitap okuma ve özel bilgisayar oyunları ilk göz görme netliği artırılmaya çalışılır. 

Göz tembelliliğinin seviyesine ve hastanın yaşına göre kapama saati düzenlenir.

Kapamaya dirençli olgularda diğer gözün damla ile bulanıklaşması ve elektronik kapama gözlükleri denenebilir.

Yetişkin yaş grubunda göz tembelliği tespit edildiğinde Nörovizyon tedavisi yapılabilir. Nörovizyon tedavisi bilgisayar programlı tabanlı ve değişik kontrasta sahip görüntülerin gösterildiği bir uygulamadır. Nörovizyon tedavisi ile görme seviyesinde belli oranlarda artış sağlanabilir.